REÇETE’nin bu haftaki konuğu Anestezi ve Reanimasyon Uzmanı Uzm. Dr. Aylin Özdemir:
Anestezi ve Reanimasyon Uzmanı Uzm. Dr. Aylin Özdemir, “Anestezi nedir? Nasıl uygulanır? Kaç çeşit anestezi uygulama yöntemi vardır?” sorularının cevaplarını sizler için verdi.
ANESTEZİ (NARKOZ) NEDİR?
Anestezi; Anesteziyoloji ve Reanimasyon Uzmanı tarafından uygulanan bir işlem olup, ameliyat öncesi ve sonrası da dahil olmak üzere ameliyat süresince hastanın ağrı duymamasını, yapılan girişime tahammülünü, ameliyattan sonra süreci hatırlamamasını ve konforunu sağlamak üzere geliştirilmiş bir dizi tıbbi uygulamanın adıdır.
KİMLER ANESTEZİ UYGULAYABİLİR?
Anestezi uygulaması tıp eğitimi üzerine anestezi ve reanimasyon uzmanlığı eğitimi yapmış olan doktorlar tarafından uygulanabilir. Anestezi hekimlerinin ameliyat boyunca yardımcılığını yapmak üzere eğitilmiş olan anestezi teknikerleri de anestezi ekibinin çok önemli bir parçasıdır.
HANGİ HASTALAR GENEL ANESTEZİ ALMAYA UYGUN DEĞİLDİR?
Her insan günün birinde hayati sebepler yüzünden ameliyat olmak durumunda kalabilir. Eğer ameliyat hastanın hayatını tehdit eden sebepleri ortadan kaldıracak zorunlu bir müdahale ise, her hasta anestezi alabilir. Böylesi acil bir durumda hasta için en uygun ve tehlikesiz anestezi yöntemini, ilaçları ve gerekli monitörizasyonları belirlemek, anestezi doktorunun görevidir.
ANESTEZİ RİSKİ NEDİR? NASIL BELİRLENİR?
Anestezi riskinden ziyade ameliyat sırasındaki riskten bahsetmek daha doğru bir yaklaşım olacaktır. Çünkü ameliyat sırasında hastanın başına gelebilecek herhangi istenmeyen bir olayın anesteziye mi yoksa cerrahiye mi bağlı olduğunu ayırt etmek her zaman mümkün olmamaktadır.
AMELİYAT SIRASINDA RİSK OLUŞTURAN FAKTÖRLER NELERDİR?
Anestezi yöntemine ekipmanına ve ilaçlarına bağlı riskler,Cerrahi girişimin tipine büyüklüğüne ve uzunluğuna bağlı problemler, Hastanın fiziksel özelliklerine, genel durumuna ve yandaş hastalıklarına bağlı risklerdir. Tüm bu faktörlerin kombinasyonu ameliyata ait riski oluşturmaktadır. Anestezi hekimi tüm bu faktörleri birlikte değerlendirerek hastanın ameliyat riskini belirler ve hastaya gerekli açıklamalarda bulunur. Hekim, hasta için en uygun ve güvenli anestezi planını yaparak hastayı bilgilendirir.
Ameliyat hazırlığı nedir, neler yapmak gereklidir?
Cerrah tarafından hastaya ameliyat kararı verildikten sonra ameliyata hazırlık süreci başlar. Planlanan ameliyatın hasta için güvenli ve konforlu bir şekilde geçebilmesi için gereken anestezi planını yapmak, anestezi yöntemini belirleyerek hastayı bilgilendirmek anestezi doktorunun görevidir. Anestezi hekimi hastayı mutlaka ameliyat öncesinde görüp muayene ederek, gerekli görürse diğer branşlardan konsültasyon ister (kardiyoloji, solunum hastalıkları, nöroloji, kulak burun boğaz hastalıkları vb…) Bu konsültasyonlar hastanın ameliyat esnasında ve sonrasında güvenliğini arttırmak içindir.
Anestezi hekimi anestezi öncesi hastaya ne gibi önerilerde bulunur?
Anestezi doktoru hastanın kullandığı ilaçları, alışkanlıklarını, eşlik eden hastalıklarını öğrenerek ameliyat için gerekli önerilerde bulunur. Bazı ilaçların ameliyattan bir süre önce kesilmeleri gereklidir. Örn: Aspirin gibi kan sulandırıcı ilaçlar... Sigara alışkanlığı olan bir hastanın ameliyattan bir hafta önce bile sigarayı bırakması, ameliyat sonrasında solunum açısından çok daha rahat etmesini sağlayacaktır. Anestezi alacak hastanın ameliyat için mutlaka aç olması (6-8 saat açlık) gerekmektedir. Çünkü dolu mideyle uygulanacak anestezi mide içeriğinin akciğerlere kaçmasına ve bu, hasta için çok tehlikeli sonuçlar doğurabilir.
Ameliyat sırasında uyanır mıyım veya ameliyatı hisseder miyim?
Anestezi sırasında hastaların en büyük korkusu, uyanmak veya hissetmektir. Bu korku daha önce hiç genel anestezi uygulanmamış hastalarda daha yoğundur. Ameliyatı hissetme olasılığı; tıbbi zorunluluklar nedeniyle yüzeysel anestezi uygulanması gerekliliği olan hastalar dışında çok enderdir.
Ameliyatın sonunda uyanabilecek miyim?
Ameliyatın bitmesini takiben, uygulanan anestetik ilaçların etkilerinin ortadan kalkması ve etkilerinin ortadan kalkması ve etkilerinin sonlandırılmasına bağlı olarak hasta 5-10 dakika içinde uyandırılır. Erken dönemi çok iyi hatırlamasa da ameliyatın süresine ve ameliyatın büyüklüğüne bağlı olarak 2-4 saat içinde vücutta anesteziye ait bir etki kalmaz.
Ameliyathane ortamını görmemek için odamda uyutulabilir miyim?
Hastanın tamamen uyutularak odasından ameliyathaneye alınmasının, rutin anestezi uygulamasında yeri yoktur. Anestezi uygulamasında hasta için en üst düzeyde emniyetin sağlandığı ortam hiç şüphesiz ameliyathane ortamıdır. Hasta odasında anestezi vermek yerine ağızdan, damar içerisine veya kas içine ilaç vererek yapılan premedikasyon (cesaret iğnesi) uygulaması ile hastaların ameliyathane ortamından duyduğu rahatsızlığı tamamen ortadan kaldırmak ya da hastanın endişe ve korkusunu azaltmak, son derece güvenli olarak sağlanabilir.
BÖLGESEL ANESTEZİ NEDİR?
Sırttan omurilik boşluklarına uygulanan ilaçlarla yapılan anestezi türüdür. İlaçların verildiği boşluğa göre epidural, spinal veya her ikisinin beraber olduğu kombine bölgesel anestezi şekli de kullanılabilmektedir. Operasyonun yerine göre belinizden, koltuk altından, boynunuzdan, kasığınızdan veya dizinizin arkasından bir iğne yardımıyla ilaç verilerek vücudun belirli bir bölgesi uyuşturulur.
EPİDURAL ANESTEZİ NEDİR?
Anestezik ilacın omuriliği saran “dura” adı verilen kılıfın dışındaki boşluğa verildiği anestezidir. Uygulama doğumun herhangi bir evresinde yapılabilir. Fakat ilacın verilip ağrının kesilebilmesi için rahmin 4-5 cm açıklığa ulaşması, yani doğumun aktif fazında olması gereklidir. Erken zamanda yapılırsa doğum ağrılarının durmasına neden olabilmektedir. Etkisi nispeten uzundur ve 5-6 saat kadar devam edebilir.
Epidural-Spinal Kombine Anestezi Nedir?
İki yöntemin bir arada olduğu uygulamalardır. İyi bir kas gevşekliğinin ve hareketsizliğin istendiği hastalarda spinal anestezi ile rahat bir cerrahi ortam yaratılırken, yerleştirilen Epidural kateter vasıtasıyla ameliyat sonrası ağrı kontrolü için ilaç verilir. Bu yöntem Sezeryan ameliyatlarında sıklıkla tercih edilir.
SPİNAL ANESTEZİ NEDİR?
Omuriliğin içinde bulunduğu omurilik kanalına anestezik ilacın verilmesi ile yapılan anestezi şeklidir. Ağrıyı yok edici özelliği 5-10 dakika gibi kısa sürede başlar ve etkisi 2 saat kadar sürer. Spinal anestezinin en önemli etkisi ani tansiyon düşmesidir. Bu nedenle spinal anestezi öncesi damardan serumla takviye yapıldıktan sonra uygulanması komplikasyon riskini azaltır.
SEDASYON NEDİR?
Anestezi uzmanı tarafından uygulanan bir anestezi yöntemdir. Hastanın damar yolundan verilen sedatif ilaçlarla hastanın derin bir uyku haline sokulmasıdır. Ama bu uyku derinliği genel anestezi de olduğu gibi tamamen bayılma durumu değildir. Hasta sedasyon altında kendi başına rahatlıkla nefes alabilir. Basit cerrahi ameliyatlarda ve endoskopi gibi bazı girişimlerde sedasyon yöntemi uygulanır. Sedasyon yönteminin en büyük avantajı ise, anestezi derinliğini ayarlayabilme imkanı vermesidir. Sedasyon yöntemi, hafif sedasyon ve derin sedasyon olmak üzere 2 türlü uygulanabilir.
GENEL ANESTEZİ HANGİ AMELİYATLARDA TERCİH EDİLİR?
Bunda hastanın yaşının, ameliyatın muhtemel süresinin; KOAH, astım, hipertansiyon gibi yandaş başka hastalıkların olup olmaması gibi faktörlerin olması. Bir cerrahi işlem için uygulanacak anestezi yönteminin seçiminde en önemli faktörler arasında ameliyatın yeri ve şekli gelir. Diğer faktörler ise, hastanın genel sağlık durumu ile yöntemin kişiye getireceği avantajlardır. Ancak bu dört faktör biraraya getirildiğinde karara varmak mümkün olur. Özellikle karın içi ameliyatları ve baş-boyun cerrahisi gibi operas-yonlar genel anestezi altında yapılır. Her türlü beyin, bağırsak, karaciğer ameliyatı bunlar arasında başı çeker. Ayrıca tiroit, ses teli, kulak ve kanser ameliyatlarının da genel anestezi altında yapılmasına gayret edilir.
Çocuklarda Anestezi Uygulaması Nasıl Yapılmalı?
ÇOCUĞA AMELİYAT OLACAĞI SÖYLENMELİ Mİ?
Şayet anlayabileceği yaştaysa çocuğa ameliyat olacağının söylenmesinde faydalıdır. Çocuğun operasyona psikolojik olarak hazırlanması için bu bilginin operasyondan bir gün önce verilmesi yeterli olacaktır. Ameliyat geçireceğini daha erken zamanlarda öğrenen bir çocukta bu durum stres oluşturabilir.
ÇOCUKLARDA KAÇ SAATLİK AÇLIK GEREKİR?
Anestezi öncesi açlık süresi anne sütü alan bir çocukta dört; mama ile beslenen bir çocukta ise altı saattir. Katı yiyeceklerle beslenmeye geçen çocukların ise altı-sekiz saat aç kalmaları gereklidir. Fakat bu zaman çocuk hastalar yönünden çok uzun olduğundan, operasyondan iki saat önce açık çay, ıhlamur, elma suyu gibi bakıldığında arkası görünen berrak sıvılar verilerek açlık ve susuzluk hisleri giderilmelidir.
ÇOCUKLARDA AMELİYATIN ERTELENMESİNİ GEREKTİREN DURUMLAR NELERDİR?
Ağır grip geçiren, yüksek ateşli, burnunda iltihaplı salgıları ve önemli öksürüğü olan çocukların ameliyatları şayet acil değilse ertelenir. Bu zaman kimi zaman bir haftadır, kimi zaman de birkaç haftayı bulabilir. Mesala enfeksiyon un alt solunum yollarına yani akciğere indiği durumlarda ameliyat birkaç hafta sonra yapılır. Fakat çocuğun hafif bir burun akıntısı varsa, kırıklığı yoksa, neşesi beslenmesi yerinde ise ameliyatın ertelenmesi gerekli değildir. Elbette, bunda ameliyatın özelliği de önemlidir; fıtık, sünnet, inmemiş testis gibi günübirlik ameliyatlarda hafif bir burun akıntısı operasyona mani teşkil etmez.
BİR ÇOCUKTA HANGİ TÜR ANESTEZİNİN TERCİH EDİLECEĞİNE NEYE GÖRE KARAR VERİLİR?
Hangi anestezi yönteminin seçileceği çocuğun sağlık durumu ve geçireceği ameliyat ile yakından ilgilidir. Tabii bundan önce, anestezi uzmanı hastasını görüp değerlendirerek sağlık durumunun analizini yapmalıdır. Sonrasında ise, çocuğun yaşı küçükse annesi ve babasıyla görüşüp, anestezi yöntemi konusunda kararı birlikte vermelidirler.
