REÇETE’nin bu haftaki konuğu Üroloji Uzmanı Prof. Dr. Güner Kemal Özgür:
Taş Hastalıkları ve Kapalı Böbrek Taşı Ameliyatı (Pnl) Perkütan Nefrolitotomi Nedir? Prostat Nedir? Prostat Kanseri Risk Faktörleri Nelerdir? Mesane Kanserleri nelerdir? sorularına Prof. Dr. Güner Kemal Özgür cevap verdi.
BÖBREK TAŞI NEDİR?
Böbrek taşı böbreklerin içerisinde çeşitli maddelerin kristalizasyonu ( taşlaşması) sonucu oluşan maddelerdir.
BÖBREK TAŞI KİMLERDE OLUR?
Erkeklerde kadınlara göre daha sıklıkla oluşur ( oran 3:1). Dünyada her yerde ve her iklimde görülebilmektedir. Sıcak mevsimlerde daha sık oluştuğu gözlenmektedir ( vücudun su kaybının daha fazla olmasına bağlı olduğu düşünülmektedir). Diyetin taş oluşumunda önemli bir faktör olduğu kabul edilmiş olmakla beraber bazı taşların oluşumunda daha fazla olarak önem kazanabilmektedir.
NE GİBİ ŞİKÂYETLER OLABİLİR?
Böbrekte yerleşmiş bir taş dayanılmaz derecede ağrı yapabileceği gibi hiç veya çok az da ağrı yapabilir. Taş üreter borucuklarına düşebilir ve bu durumda şiddetli ağrı yapma ihtimali daha artmaktadır. Hangi taşların daha az hangilerinin ise daha fazla ağrıya neden olabileceğini tahmin etmek zordur.
ESWL NEDİR?
Bu tedavi metodunda, şok dalgaları vücud dışarısından sıvı bir ortamdan geçirilerek, taşa uygulanarak taşın kırılması sağlanmaktadır. Taş, vücuda hasar vermeden kırınıtlar haline getirilerek vücudun bu ufak parçacıkları atması sağlanır.
ÜRETEROSKOPİ NEDİR?
Bu teknik, idrar borusunda mesaneye ve buradan da dar olan üreterlere teleskop ile girilerek direk görüş altında, buradaki taşın parçalanması veya direkt olarak çıkarılması işlemidir.
KAPALI BÖBREK TAŞI AMELİYATI (PNL) PERKÜTAN NEFROLİTOTOMİ NEDİR?
Perkütannefrolitotomi ya da PNL orta ya da büyük boydaki taşların (2 cm ve daha üzerindeki taşlar) böbreklerden alınması amacıyla yapılan endoskopik bir operasyondur. Operasyon için hastanın sırt bölgesinde 8-9 milim bir kesi yapılarak buradan böbrek içerisine nefroskop adı verilen optik enstrüman geçirilir. Böbrekteki taş parçalara ayırılır ve parçalar aynı kesiden dışarı çıkarılır.
İŞLEMİN AMACI NEDİR?
PNL operasyonundaki amaç böbrekteki taşı çıkartmaktır. Bu sayede taşa bağlı olarak böbrekte meydana gelen ağrı, enfeksiyon ve idrar yollarında kanama varsa ortadan kalkar. Böbrekte oluşan taşlar kristal taneleri kadar ufak yada bir tenis topu kadar büyük olabilir. Genel olarak bakıldığında böbrekte oluşan taşların çoğunluğu (%80) kendi kendine hasta tarafından düşürülebilmektedir. Böbrekte taş oluşumu idrar yolu ile atılan minerallerin süpersatürasyon denen aşırı yoğunlukta bir araya gelmeleri sonucu daha büyük kristaller oluşması sonucunda oluşur. Birçok taş çeşidi vardır. Taşların %80’ini kalsiyum oksalat taşları, %5 kadar olanını ürik asit taşları, %2 kadarını ise sistin taşları oluşturur. Sitruvit taşı denen enfeksiyon taşları da olabilir.
RİSK FAKTÖRLERİ VAR MIDIR?
Erkek cinsiyeti (3-4 kat daha fazla risk)
Ailede taş bulunma öyküsü (özellikle 1. dereceden akrabalarda taş olması, taş oluşturma riskini çok arttırır)30 yaş civarı Diyet (yüksek protein ve oksalat içerikli yiyecekler) Dehidrasyon (az miktarda sıvı alan, çok terlemesi olan insanlar konsantre idrar üretirler. Bu kişilerde idrarda kristal oluşumu ve taş oluşumu artar.)Bazı metabolik hastalıklar vücuttan sıvı atılımını azaltabilir, idrar içerisindeki tuz atılım miktarını arttırabilir ya da kalsiyum oksalatın bağırsaklardan emilimini arttırabilir.
PERKÜTAN NEFROLİTOTOMİ OPERASYONU NASIL YAPILIR?
Perkütannefrolitotomi operasyonu sırasında cerrah böbrekte taşı radyolojik olarak lokalize eder. Önce hastanın sırtından böbrek içerisinde ulaşmak istediği bölgeye bir iğne iletir. Ardından bu iğne içinden ince bir tel 
böbrek içerisine yerleştirilir. Bu tüp içerisinden nefroskop adı verilen enstrüman böbrek içine ilerletilir. Nefroskopun içerisinde bir çalışma kanalı mevcuttur. Bu kanaldan iletilen pnömotik, ultrasonik ya da lazer enerjisi kullanılan cihazlarla taş parçalanır. Daha sonra taş parçaları vücut dışarısına alınır. Böbrek içinde hiçbir taş parçası kalmayana kadar işleme devam edilmesi ana hedeftir. İşlem tamamlanınca nefrostomi tüpü adı verilen bir diren böbrek içine yerleştirilir.
PROSTAT BEZİ NEDİR, NEREDE YER ALIR, İŞLEVİ NEDİR
Prostat bezi, idrar kesesinin altında yer alan ve dış idrar kanalını çevreleyen kestane büyüklüğünde bir organdır. Prostat sadece erkeklerde bulunan ikincil sex organıdır. Meninin sıvı kısmını yapar. Bu sıvının içinde spermlerin canlılığı için gerekli maddeler yer alır. Kadınlardaki rahmin karşılığıdır.
PROSTAT BEZİNİN EN SIK RASTLANAN HASTALIKLARI NELERDİR?
BPH olarak adlandırılan İyi Huylu Prostat Büyümesi, Prostat Kanseri ve prostat bezinin iltihabi hastalıkları(prostatit) en sık rastlanan prostat hastalıklarıdır.
PROSTAT BEZİ İLTAHAPLARINDA(PROSTATİT) ŞİKAYETLER NELERDİR?
Ürogenital yakınmalarla ( idrar yaparken yanma , batma , sık idrar çıkma , gece idrar kalkma, zorlanarak idrar yapma , bel ağrısı , apış arasında ağrı ve yorgunluk vs. ) başvuran hastaların % 25 ine prostatit tanısı konmakta ve erkeklerin % 50 si yaşamlarının herhangi bir döneminde prostatit nedeniyle incelenmektedir.
PROSTAT BEZİNİN İYİ HUYLU BÜYÜMESİ ( BPH ) NEDİR?
60 yaşın üstündeki erkeklerin % 50'si, 70-80 yaşlarındaki erkeklerin % 80'i, prostatın kanser olmayan büyümesi ya da tıbbi terimi ile "Benign Prostat Hiperplazisi" (BPH) problemi yaşar. Gerçekte ise büyüyen prostat değil, "adenom" adı verilen bir kısım hücre grubudur.
BPH ‘da NE GİBİ ŞİKÂYETLER OLMAKTADIR?
Prostat bezinin yaşlanmayla birlikte büyümesi ve idrar kanalına baskı yapmaya başlaması, çeşitli şikayetlere sebep olur.
Prostat büyümesi;
*sık idrara çıkmak,
*geceleri idrar hissi ile uyanmak,
*idrara başlarken bir süre beklemek,
*idrarı kesik kesik boşaltmak,
*idrar yaparken zorlanma,
*idrarın çatallı çıkması,
*mesaneyi tam olarak boşaltamama,
*tuvaletten çıktıktan çok kısa bir süre sonra tekrar idrar hissi duymak,
*ani idrar sıkışmaları hissetmek,
*bazen idrarı tutamamak belirtileriyle kendini gösterir.
PROSTAT KANSERİ NASIL OLUŞMAKTADIR?
Bütün vücut dokularında hücreler kendilerini belirli bir kontrol mekanizması içerisinde yenilerler. Böylece zedelenen doku tamir edilir, yenilenir. Kontrol dışı çoğalan hücreler tümör adı verilen hücre topluluklarını oluşturur Prostat kanseri ; prostatı oluşturan hücrelerin kontrolsüz bir şekilde, gerekmediği halde çoğalmasıdır.
PROSTAT KANSERİNDE RİSK FAKTÖRLERİ?
Suçlanan ana unsurlar şunlardır;
Aile hikayesi, Yaşlanma… Erkek, eğer yeterince uzun yaşarsa örneğin 100 yaşına kadar yaşanabildiği takdirde; hemen hemen tüm erkeklerde prostat kanseri gelişir. Yaş arttıkça prostat kanseri gelişme riski artar. Prostat kanserlerinin %85'i 65 yaşın üzerindeki erkeklerde saptanır.
Testosteron (erkeklik hormonu ) :Puberteden önce kısırlaştırılmış erkeklerde prostat kanseri (ca) görülmemektedir.
Östrojen hormonunun ( kadınlık hormonu ) izafi olarak arttığı kronik karaciğer hastalarında prostat ca ‘ya rastlanmamaktadır.
Yağlı gıdaların fazla tüketimi gibi çevresel faktörler
PSA NEDİR ?
PSA ( Prostat Spesifik Antijeni ) adlı kan tetkiki ile BPH ile prostat kanseri teşhisi arasında ayırım yapmaya çalışılır. Bu tetkik hem teşhis koyucu hem de prostat kanseri tedavisinin seyri hakkında bilgi verir. PSA, prostat bezi hücreleri tarafından üretilen bir proteindir ve meninin sıvılaşmasını sağlar.
Normal şartlarda total PSA 4 ng/ ml değerinin altında olmalıdır. Hatta bazen bu değeri 2.5 ‘a kadar indirenlerde vardır.
PSA , prostat kanserine özgün bir madde değildir. Başka patolojilerde de PSA artabillir. Ancak kan PSA düzeyi ne kadar yüksekse, kişinin prostat kanseri olma olasılığı da o denli yüksektir.
PSA yüksekliği değerli bir tanı metodu ise de tek başına kanser tanısı koymada yetersiz kalabilir ve diğer tanı metodları ile koordine edilmelidir.
MESANE NEDİR, GÖREVİ NEDİR?
Mesane, böbrekler tarafından yapılan idrarı depolayan ve işemeyi sağlayan organdır.
MESANE TÜMÖRÜ BELİRTİLERİ NELERDİR?
Mesane kanserli hastaların %85-90 ‘ında kanlı idrar (hematüri) ilk gözlenen semptomdur. Hematüri genellikle ağrısızdır, gözle görülebilir ( makroskopik ) , mikroskobik, aralıklı veya sürekli olabilir. Bazı hastalarda sık sık idrara çıkma, idrarını yetiştirememe ve yanma gibi sistit belirtileri de olabilir.
MESANE KANSERİ SEBEBİ NEDİR?
Sebebi genellikle belli değildir. Ancak sigara ve boya sanayisinde uzun yıllar çalışma en sık sorumlu tutulan sebeplerdendir.
