Trabzon’un Maçka ilçesine 18 kilometre uzaklıkta, Coşandere Vadisi’nin sarp yamaçlarına kayalar oyularak yapılan Sümela (Meryemana) Manastırı yıllardır devam eden onarımlar ve bitmek bilmeyen restorasyonlar nedeniyle bir türlü açık kalamıyor.
Kültür ve turizm portalları, Rum Ortodoksların çok önem verdiği Sümela Manastırı’nı öve öve bitiremiyor ama nasıl ziyaret edileceğini yazamıyor.
Orijinal adı “Karadağ’ın Bakiresi/Karadağ’daki Tanrı Anası” anlamlarına gelen “Panagia Sou Melas” olan Sümela Bizans İmparatoru I.Theodosius zamanında (375-395) Atina’dan gelen Barnabas ve Sophranios isimli iki rahip tarafından yapılmış.
Birçok yabancı gezginin ziyaret ettiği manastıra, 1916-1918 yılları arasında Rus işgali sırasında el konulmuş ve 1923 yılında Cumhuriyetin ilanıyla faaliyetine son verilerek boşaltılmış. Bu sırada rahip ve keşişler buradaki bazı eşyaları alarak Yunanistan’a götürür, daha sonra da manastır hepten talan edilir. 1937 yılındaki yangından büyük zarar gören Manastır, 1960’da bir yangın daha geçirir. Manastır 1970 yılına kadar çobanlara ve sürülerine sığınak olur.
Yıllarca kaderine terk edilen bu manastır ardından bir dizi çalışmaya sahne olur.
Sümela Manastırı, 1972 yılında Kültür Bakanlığı tarafından koruma kapsamına alındı ve 1986’da resmen ziyarete açıldı. Manastır, 1986-1993 yılları arasında 364 bin 632’si yerli, 154 bin 235’i yabancı olmak üzere 518 bin 767 turist tarafından ziyaret edilmiş.
Manastır, 1987, 1990, 1993, 1995, 1997, 1998 ve 2000 yılındaki ihalelerle yapılan restorasyon çalışmalarından sonra farklı işler için bir kapatılır, bir açılır.
Manastırda, kaya ve buz kütlelerinin düşerek etrafa zarar vermemesi için dağcılardan oluşan ekiple yapılan yamaç ıslah çalışmasında, 79 bin m2 alanda 4 bin ton kaya temizlenmiş. Riskli görülen 360 tonluk kaya kütlesi de çelik ağlarla bulunduğu alana sabitlenmiş.
Şimdilerde yeni bir ihale daha açıldığını Sümela’nın ne yazık ki, yine ziyarete kapatılacağını öğreniyoruz.
Kaya düşme riskine karşı Eylül 2015'te ziyarete kapatılan Sümela Manastırı ancak 25 Mayıs 2019'da ziyarete açıldı. Sadece 7 ay açık kalan manastır, Kasım 2019’da yine ziyarete kapatıldı. Manastır, çalışmalar bittikten sonra, Kültür ve Turizm Bakanı Mehmet Ersoy'un bizzat ve Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan'ın telekonferansla katıldığı törenle 28 Temmuz 2020'de ziyarete açıldı. Fakat, çalışmalar tam bitmediği için Kasım 2020’de tekrar ziyarete kapatıldı. Restorasyonun bitmesi üzerine 1 Temmuz 2021’de manastır kapılarını ziyaretçilere açar. Fakat kaya sabitleme çalışmaları nedeniyle bakanlık emriyle 1 Kasım 2021'de tekrar ziyarete kapatılır. Halen devam eden çalışmalar bittiğinde mekân 31 Ocak 2022 tarihinde kapılarını tekrar ziyaretçilerine açacak diye umuyoruz.
Sümela Manastırı beş yılda tam dört kez açılıp kapandı. Bunu yaparken yabancı gurupların burada dini ayin yapmasının engellenmesi mi amaçlanıyor bilemem.
Bu kadar sık yapılan ihalelerin, açıp kapamaların amaçsız olduğunu söylemiyorum, ama tarihi önemi büyük olan mekânın yıllarca kapalı kalmasının unutulmasına neden olabileceğini söylersem çok da yanlış olmaz.