Özel Medikal Park Karadeniz Hastanesi Beyin ve Sinir Cerrahisi Uzmanı Op. Dr. Mahmet Arslan, “Boyun ve bel fıtığı, omurilik kanal darlığı ve ameliyatları nasıl yapılır?” sorularını sizler için cevaplandırdı BOYUN FITIĞI NEDİR? Omurgamızın boyun kısmı 7 adet omur kemiğinden oluşur. Bunlardan birinci ve ikinci omur kemikleri arası hariç diğer omur kemikleri arasında disk adını verdiğimiz çok özel anatomik yapılar bulunur. Boyun fıtığı, boynumuzdaki omur kemikleri arasında yer alan bu kıkırdak yapıların omurilik kanalına doğru taşması, fıtıklaşması sonucu ortaya çıkan bir rahatsızlıktır. BOYUN FITININ NEDENLERİ NELERDİR? Bel ve sırt fıtığında olduğu gibi boyun fıtığında da genetik miras önemli rol oynar. Bazı ailelerin bireylerinde diskleri oluşturan kıkırdak doku erken dejenere olur, diskteki sıvı oranı azalır ve mikro seviyede çatlaklar ortaya çıkar. Böyle kişilerde boyun fıtığı gelişimi için zemin adeta hazır haldedir ve bu bireyler boyun fıtığına kolayca yakalanabilirler. BOYUN FITIĞININ BELİRTİLERİ NELERDİR? Boyun fıtığı olan hastada boyun ağrısı; kollarda ve ellerde ağrı, uyuşma, karıncalanma, güçsüzlük, çabuk yorulma; kol ve ellerdeki adalelerde erime görülebilir. Adale spazmı, boyun düzleşmesi veya boyunda eğiklik, boyun hareketlerinde kısıtlılık, baş dönmesi, bulantı, kulak çınlaması boyun fıtığında rastlanan belirtilerdendir. Boyun ağrısı kafa arkasına, omuzlara, iki kürek kemiği arasına, göğse ve kalbe doğru yayılabilir. BOYUN FITIĞI OLAN HANGİ HASTALAR AMELİYAT EDİLMELİDİR? Boyun fıtığı teşhisi konan bir hastada sadece şiddetli boyun ağrısı ve kol ağrısı bulunması o hastanın mutlak ameliyatlık bir hasta olduğunu göstermez. Ancak beraberinde his kaybı ve kuvvet kaybı da varsa ameliyatı düşünmek gerekir. Özellikle kuvvet kaybı varsa ve bu kuvvet kaybı kötüye doğru gidiyorsa o hastanın durumu kendisine etraflıca izah edilmeli, ameliyat olmasının gerektiği anlatılmalıdır. Bir de boyun ve kol ağrısı çok şiddetli olan, bu yüzden yaşam kalitesi uzun süre çok düşük seyreden ve cerrahi dışı metotlarla bir türlü iyileşmeyen hastalar vardır. Dayanılmaz, inatçı bir ağrıya sahip bu hastalar da ameliyata adaydırlar. BOYUN FITIĞI AMELİYATI NASIL YAPILIR? Boyun fıtığı ameliyatı ön taraftan (anterior girişim) yapılır. Burada cerrah her hastayı ayrı ayrı değerlendirmeli ve tecrübesini de işin içine katarak kararını vermelidir. Boyun fıtığı ameliyatı sırasında da önemli olan öncelikle hastaya zarar vermemektir. Bunun için ameliyatı yapacak olan doktor her türlü tedbiri almalıdır. Ciltten itibaren mikroteknik ile çalışmak ameliyatın emniyetini artırır. Boyun fıtığı ameliyatında mikroteknik kullanılırken sinir elemanları yakınında çok ince ve kibar cerrahi aletlerle işlem yapılmalıdır. Uygun seçilmiş hasta, uygun cerrahi aletler, uygun teknik, uygun ekip ve tecrübeli bir cerrah başarı şansını yükselten faktörlerdir. Bu günün hastaları düne göre daha şanslıdırlar. Mikroteknik ile emniyetli bir şekilde ameliyat ettiğimiz boyun fıtığı hastaları aynı gün ayağa kalkıp yürüyebilmekte ve ertesi gün taburcu olmaktadırlar. Boyun fıtığı ameliyatında tercih edilen anestezi şekli genel anestezidir. BEL FITIĞI NEDİR? Bel fıtığı önemli bir hastalıktır. Belimizde 5 adet omur kemiği vardır. Bu kemikler arasında da disk adı verilen kıkırdaklar bulunur. Disk, özel bir bağ dokusu organıdır ve omurganın dayanıklılığına, hareketliliğine ve zorlamalara karşı dirençli olmasına, omurgaya uygulanan şok şeklindeki darbelerin emilmesine ve kuvvetin çevre dokulara dengeli bir şekilde dağılmasına hizmet eder. BEL FITIĞI NEDEN VE NASIL OLUŞUR? Bel fıtığı oluşumuna neden olan çok sayıda faktör vardır. Ağır bir yükü kaldırmak veya ters bir hareket yapmak gibi pek çok dış faktörün yanında kişiye ait faktörler de bel fıtığının oluşmasında önemli rol oynarlar. Çünkü öyle insan vardır ki 120 kg. kaldırır, hiçbir şey olmaz; öylesi de vardır ki 5 kg. kaldırır, bel fıtığı olur. BEL FITIĞININ TEŞHİSİ NASIL KONUR? Bel fıtığı tanısında en sık MR ( Manyetik Rezonans Görüntüleme ) kullanılır. Bunun yanı sıra Röntgen, EMG, Myelografi, Fonksiyonel grafilerde yardımcı tanı yöntemleri olarak kullanılmaktadır. Kesin Tanı, Doktorunuz tarafından görüntü incelemeleri ve muayene yapıldıktan sonra konulabilir. BEL FITIĞI OLAN HASTALARIN HANGİSİ AMELİYAT OLUR? Ameliyat kararı önemli bir karardır. Bel fıtığına yakalanan hastaların büyük çoğunluğu cerrahi dışı yöntemlerle tedavi edilir. Ancak bazı hastalar vardır ki, mutlaka ameliyat olmaları gerekir. Konservatif tedavi dediğimiz cerrahi dışı metodlarla tedavi edilen hasta her şeye rağmen iyileşmiyorsa, yani dayanılmaz inatçı bir ağrıya sahipse ve bu ağrı doğal olarak hayat kalitesinin düşük seyretmesine yol açıyorsa, söz konusu hasta cerrahiye aday demektir. Ne kendisinin ne de çevresinin sürekli ıstırap çekmesine gerek yoktur. DAR SPİNAL KANAL (OMURİLİK KANAL DARLIĞI)NEDİR? Dar kanal (spinal stenoz), omurgayı oluşturan omur kemiklerinin ortasında yer alan omurilik kanalının ön-arka ve/veya sağ-sol çaplarının daralarak, yukardan aşağı içinden geçen omuriliği bazı seviyelerde kum saati gibi boğmasıdır. Dar kanal bazen de her seviyede bulunan sinir köklerinin içinden geçtiği yandaki kanalcıkların daralarak sinirleri yatağında sıkıştırması sonucunda da farkli tarzda gelişebilir. Birçok kez bu iki tip bir arada bulunur. Dar kanalda en çok sırayla L3-4, L4-5, L2-3 seviyeleri daralır. L5-S1 daralması azdır. L1-2 seviyesi daralması çok çok nadirdir. DAR KANAL HASTALIĞI NEDEN OLUR? Dar omurga kanalı hastalığının iki genel nedeni vardır. Doğumsal nedenler kişi annesinden doğarken mevcuttur. Edinsel nedenleri de kendi içinde ikiye ayırmak mümkündür. Edinsel nedenler bir rahatsızlığa bağlı olarak ortaya çıkabileceği gibi yaşlanmaya bağlı olarak da ortaya çıkabilir. Yaşlanmaya bağlı olarak ortaya çıkan dar kanal hastalığı dejeneratif artrite bağlı olarak gelişebilir. Dejeneratif artrit ya da halk arasında bilinen adıyla kireçlenme 60 yaşın üzerindeki çoğu insanda görülmektedir. DAR KANAL TANISI NASIL KONUR? Dar kanal hastalığının teşhisinde hastanın hikayesi önemlidir. Hastanın yürüyüş postürünün değişmesi genellikle hastalığın ilerlemesi hakkında fikir verir. Hastanın hikayesinde ağrıların ve uyuşuklukların ne zaman başladığı, hangi bölgelerde ağrı, kramp ya da uyuşma olduğu gibi bilgiler alınır. Bu bilgilerin sonunda hastaya fiziksel ve nörolojik muayene yapılır. Muayenede hastanın refleksleri ve kuvveti ölçülür.Dar kanal hastalığı için röntgen,tomografi ve MR çekilmesi tanının kesinleştirilmesini sağlar. DAR KANAL AMELİYATLARINDA RİSK NEDİR? Bu ameliyat kesinlikle tecrübeli ellerde yapılmalıdır. İleri dar kanallı hastaların beklemekle satın aldıkları risk ameliyatın riskinden çok fazladır. Dar kanal beklemeye gelmez. Felçli aşamada yapılan ameliyatın başarısı felçsiz aşamaya göre çok düşüktür. ileri felç hastayı sonunda yatalak yapar. Hasta altına kaçırmaya başlayabilir AMELİYAT TEKNİĞİ NEDİR? Vakaya göre ameliyat planlanır. Dar kanal ameliyatında genellikle arkadan omuriliğe basıp onu sıkıştıran kemik yapılar çıkartılır. Yanlarda sinir köklerine basan ve yan olukları daraltan kemik uzantılar traşlanır. Fazla kemik aldığımız için taşıma gücü düşen ve hatta kayma tehlikesi taşıyan omurga platin denen (aslında titanyum) metal vida ve rodlarla desteklenmelidir. Bu metaller takıldıktan sonra vücudun kendi kemik yapısı gibi davranacak ve hasta bunların varlıklarını hissetmeyecektir. Bu ameliyata spinal instrumantasyon ameliyatı denmektedir.Titanyumun vücutta alerji yapma riski nerdeyse yok denecek kadar azdır. AMELİYAT DIŞI BİR YÖNTEMLE DAR KANAL AÇILABİLİNİR Mİ? Ameliyat dışı hiç bir yöntem ordaki sıkıştıran kemikleri buharlaştıramayacağı için etkili olmazlar. DAR KANALDA NE ZAMAN AMELYAT YAPILIR? YAPILMAZSA NE OLUR? Dar kanal giderek kötüye giden bir hastalıktır. Omurilik kanal çapı giderek daralıp omuriliği (bel ya da boyun bölgesinde, bazen her iki yerde birden) boğmaya başlayınca ileti beyinden bacaklara aktarılamadığı için hasta geçiçi uyuşma, ağrı, ya da felç yaşar. Oturmak zorunda kalır. Oturunca geçer. Oturmadan bir seferdeki yürüme mesafesi azalınca artık ameliyatlık olmuştur. Bu dönemde henüz ayakta felç yoktur ancak yine de ameliyata alınırlar. Hazırlayan:Turan SAKA