HARNAME HIRNAME

Eserde; odun ve su taşıyan bir eşek soru sormaya başlayınca biranda her şey değişir. Ağır işleri biz yaptığımız halde, bizim bir deri bir kemik yaşamamız, reva mıdır diye sorması ve buna bağlı gelişen olaylar anlatılır. Akil eşeğe danışmasına rağmen, öküzlere sunulan imkanlardan mağdur edilmelerini bir türlü çözemez sünük yapılı eşek.
Bir gün ipi kırar. Öküzlerin beslendiği arpalığa dalar. Yer, içer; zevkten uşşak makamında şarkı bile söyler. Manzarayı uzaktan gören arpalık sahibi hınçla koşar. Eşeği yakalar, kuyruğunu ve kulağını keser.
Acı içinde vaveyla kopararak kaçan melül eşek, yolda akil eşeğe tekrar tesadüf eder. Ağlaya sızlaya kendisine biçilmiş kuralların dışına taşmış olmaktan gördüğü zararı anlatır. Öküzler gibi yiyip içmek, boynuz sahibi olmak isteğinin sonucunun kulak ve kuyruktan da olmakla sonuçlandığından bahseder. Akil eşeğe de teessüflerini bildirir.
Akil eşek, onu teskin edip sınırları aşmanın, büyüklere, ekabir takımına başkaldırının sonuçlarının bu olduğunu artık anlamasını salık verir.
Dersini acı bir tecrübeyle ezber eden eşek, hayatın eşit fırsatlar sunmadığına dönük artık soru soramaz, sorgu yapamaz hale gelir.
"Emredersiniz, devletlü olanlar bilir. Bu kulunuz, kuyruğun kulağın kıymetini bilmeyen bir gevezeydi" demeye başlar.
Şikayet etmek, isyan etmek, verilene rıza göstermemek yani hırlamak kuyruğa ve kulağa zarar veriyoru öyle bir idrak etmiş ki sormayın. “Bin nasihatten bir musibet evladır” sözünü yaşayarak deruhte etmiş oldu.
Harname'nin Hırname'ye dönmesinin uzuvlara tasallut anlamı taşıdığını iyice öğrenen eşek, artık sesini alçaltıp itiraz kelimesini lugatinden çıkardı.
Az da olsa ekmek getiren..
Tamam efendim..
Anladım efendim..
Nasıl münasip görürseniz efendim..
Siz bilirsiniz efendim..
Ne buyurursanız efendim..
Sizin eşeğinizim efendim..
 
Hırname'nin ne kadar acımasız hikayeler içerdiğini bilmek ne akilane bir şeymiş..
Eşek eşektir..
Öküz de öküz..
Soru ve sorgu beye aittir..
Eşek, kellesi kendine bırakıldığına duacı.. 
Nasılda adamlaştı, adeta insan-i kamil oldu..
İstenen bu değil miydi zaten..