Özel Medicalpark Karadeniz Hastanesi Gastroenteroloji Uzmanı, Doç. Dr. Abdurrahim Sayılır, Karaciğer yağlanması, reflü ve gastrit, bağırsak polipleri ve kanserlerinin teşhis ve tedavisi hakkında önemli bilgiler verdi BAĞIRSAK POLİPLERİ VE KANSERLERİNİN TEŞHİSİ VE TEDAVİSİ. KARACİĞER YAĞLANMASI NEDİR? Karaciğer yağlanması veya hepatik steatoz, karaciğerdeki yağ birikimini açıklayan bir terimdir. Karaciğerinizde az miktarda yağ bulunması normaldir, fakat bu durum çok fazla sağlık problemi yaratabilir. Karaciğer vücuttaki ikinci en büyük organdır. Yediğimiz ve içtiğimiz her şeyi işlemek ve zararlı maddeleri kandan süzmek de dahil olmak üzere çok çeşitli işlevlerden sorumludur. Karaciğerin çok fazla yağlanması uzun süreli karaciğer hasarına yol açabilir. KARACİĞER YAĞLANMASININ BELİRTİLERİ Karaciğer yağlanması tipik olarak ilişkili semptomlara sahip değildir. Bununla birlikte, araştırmalar, karaciğer yağlanması ve iltihabı olan insanların yaklaşık yüzde 20’sinin daha kötü koşullara ilerlediğini göstermiştir. Bu olursa, yorgunluk veya karın rahatsızlığı yaşayabilirsiniz. Karaciğeriniz biraz büyüyebilir, doktorunuz fiziksel bir muayene sırasında bunu tespit edebilir. – İştahsızlık – Kilo kaybı – Karın ağrısı – Halsizlik, bitkinlik ve yorgun hissetme – Karın ağrısı – Hafıza bulanıklığı KARACİĞER YAĞLANMASININ NEDENLERİ NELERDİR? İlk aşamalarda, basit ilaç tedavisi ve evde tedavi desteğiyle üstesinden gelinebilen karaciğer yağlanması, ilerleyen dönemlerde, karaciğer yetmezliğine sebep olabilecek kadar ciddiyet taşımaktadır. Karaciğer yağlanmasına sebep olan iki temel neden bulunmaktadır. Birisi obezite, diğeri ise alkol kullanımıdır. İlk başlarda kendini hissettirecek belirtiler vermeyen hastalık, farkına varıldığında, ilerlemiş boyutlardadır. KARACİĞER YAĞLANMASI HANGİ ÖNEMLİ HASTALIKLARIN HABERCİSİDİR? Siroz: Karaciğer yağlanmasının zamanında tedavi edilmemesi, siroz hastalığının oluşmasına sebep olabilir. Karaciğer yetmezliği: Ancak karaciğer nakliyle tedavi edilebilen karaciğer yetmezliği, en tehlikeli hastalıklardan birisidir. Karaciğer yağlanmasının artması, bu hastalığa sebep olabilir. Karaciğer kanseri: Karaciğer yağlanmasının sebep olabileceği en kötü hastalıktır. Eğer hasta aynı zamanda fazla kilolara sahipse, karaciğer kanseri kaçınılmazdır ve tedavisi zordur. Görüldüğü gibi, basit bir hastalık gibi görünen karaciğer yağlanması, tedavi edilmediğinde vücuda çok büyük zararları olan bir hastalıktır. Aslında, karaciğer yağlanması gibi diğer karaciğer hastalıkları da, başlarda pek belirti vermez. Farkedildiğinde ise, tedavi için geç kalınmış olunabilir. Bu olumsuz durumların önüne geçilebilmesi için, herkesin, her yıl iki kere check-up yaptırması gerekebilir. Çünkü, çoğu zaman önemsemediğimiz küçük sağlık sorunları, ileri de çok tehlikeli hastalıklar olarak karşımıza çıkabilir. REFLÜ NEDİR? Halk arasında Mide Reflüsü olarak bilinen GastroÖzofagealReflü hastalığı, mide içeriğinin yemek borusuna geri kaçmasıdır. Reflü, asitli mide içeriğinin yemek borusuna gelmesi ve uzun süre temas etmesiyle yemek borusunun asitten kendini koruma özelliğinin yok olmasından kaynaklanır. Erişkinlerin yaklaşık %20'sinde reflü görülmektedir. REFLÜ ŞİKAYETLERİ VE BELİRTİLERİ NELERDİR? 1)Ses kısıklığı2)Gıcık öksürüğü 3) Ağız kokusu 4) Çarpıntı, kalbe bası hissi5) Nefes darlığı, nefes yetmezliği duygusu6) Astım 7) Diş çürüğü 8) Süreğen yutak yangısı (kronik farenjit) 9) Hıçkırık 10) Süreğen sinüzit REFLÜ TANISI NASIL KONUR? 1- Hastanın şikayetleri tanı konmasında en önemli kriterdir.Bunlara ek olarak: 2-Özafagoskopi yapılır. Endoskopi vücudun çeşitli organlarının içini çeşitli ışık kaynakları ile aydınlatarak direkt görme, inceleme yöntemlerine verilen addır. REFLÜ NASIL TEDAVİ EDİLİR? Reflü tedavisinde 3 seçenek vardır: Hastanın dikkat etmesi gerekenler, ilaç tedavisi ve ameliyat. REFLÜ HASTALIĞI OLAN HASTALARIN DİKKAT ETMESİ GEREKENLER NELERDİR? *Sırt üstü yatmamak veya baş normalden daha yukarıda olacak şekilde yatmak , *Mideyi çok dolduracak kadar yememek , *Yatmadan önceki 3 saat içerisinda çay, kahve,alkol, kolalı içecekler ve çikolata gibi besinleri almamak , *Sigarayı bırakmak, *Yemek yiyip hemen yatmamak, *Fazla kiloları vermek , *Mide asidini arttıran ilaçları almamak (özellikle aspirin ve bazı ağrı kesici ilaçlar), *Dar pantolon veya etek giymemek, *Boğazda gıcık hissedildiğinde sürekli temizlemeye çalışmamak, su içerek veya ,yutkunarak gidermeye çalışmak. KALINBARSAK(KOLON) VE REKTUM POLİPLERİ NEDİR? Kolon ve Rektumun iç duvarından barsak kanalının içine doğru büyüyen oluşumlardır. Bunlardan bazıları saplı bir şekilde kanal içine sarkarken, diğerleri barsak duvarına yapışık bir şekildedirler. KOLO-REKTAL POLİPLERİN BELİRTİLERİ NELERDİR ? Rektal kanama, sümüksü akıntı, barsak fonksiyonunda değişiklikler, ishal, kabızlık ve bazende karın ağrısı belirtileri yapar. TEŞHİS YÖNTEMLERİ NELERDİR ? Gaitada gizli kan araştırılması, Endoskopik ( özellikle KOLONOSKOPİ ) tetkikler ve çift kontrastlavmanlı baryum grafisi ile tanı konur. KABIZLIK ( KONSTİPASYON )NEDİR? Kabızlık, toplumda özellikle kadında sık rastlanılan bir durumdur. Günde 1-2 kez ile haftada 3 kez tuvalete çıkabilme ( defekasyon ) sayısı normal kabul edilir. Eğer defekasyon ( tuvalete çıkma ) sayısı haftada 2 den az oluyorsa bu takdirde bu kişiye Kabızlık ( Konstipasyon ) tanısı konur. Ancak birçok kişi bu durumdan pek rahatsızlık duymaz. Eğer defekasyon sayısı 7 – 10 günde bir kez oluyorsa bu durumda hekime başvurmak gerekir. KABIZLIĞIN NEDENLERİ NELERDİR? Çok çeşitli nedenler konstipasyona sebep olabilir. Genellikle yeterli miktarda posalı gıda ve sıvı almamak, sakin - hareketsiz bir şekilde yaşamak, devamlı Laksatif ( ishal ilaçları) ilaçlar kullanmak gibi sebeplerin yanı sıra çok daha ciddi nedenler kabızlığa yol açabilir. Özellikle daha önceden kabızlık hikayesi olmayan bir kimsenin 2 –3 hafta süren bir kabızlığı ortaya çıktığında hekime başvurması şarttır. Eğer gaitada kan da görülürse hiç zaman kaybedilmemesi gerekir. KOLON- REKTAL KANSERLERDE KLİNİK BELİRTİLER NELERDİR ? *Genelde kadın ve erkekte eşit oranda görülen Kalın barsak - Rektum kanserleri sinsi seyreder. *Hastalık aşağıdaki belirtilerle ortaya çıkar. *Rektumdan kan gelmesi ( rektal kanama ), gaitanın kanla bulaşık olması, *Tuvalete çıkma alışkanlığında değişiklik *Gaitanın eskiye oranla incelmesi, *Kabızlık – İshal durumlarının ortaya çıkması, *Sık sık tuvalete çıkma isteği, buna rağmen tam boşalamama hissi, *Karında gaz ağrıları, *Kansızlık (anemi), *İzah edilemeyen zayıflama. TEŞHİS NASIL KONUR ? Kolo - Rektal kanserlerde kesin teşhis barsak içerisindeki tümörden endoskopik yöntemlerden ( Rektoskopi, FleksiblSigmoidoskopi, KOLONOSKOPİ ) biriyle yapılacak tetkik ve alınacak parçanın patolog tarafından mikroskopik tanısı ile konur. KOLONOSKOPİ HANGİ KOŞULLARDA YAPILIR ? *50 yaşdan sonra 3-5 yılda bir kez rutin muayene olarak, *Karına ait izah edilemeyen müphem belirtilerde, *Kolon ve Rektum kanseri veya polipleri nedeni ile daha önce tedavi edilen hastaların izlenmesinde, *Ülseratif kolit ve crohn gibi iltihabi barsak hastalığı olanların izlenmesinde, *Yakın akrabasında (anne, baba, kardeş ) kolon-rektum kanseri olanlarda , ERCP NEDİR? ERCP (Endoskopik Retrograd Kolanjiyo Pankreatografi) özel üretilmiş bir endoskop ile duodenum'a (onikiparmak barsağı) açılan safra yollarına yapılan müdahaledir. Bu müdahale tanı ya da tedavi amacı ile uygulanabilir. ERCP NASIL YAPILIR? Endoskopi ile ağız yolundan girilerek yemekborusu ve mide geçilir ve duodenuma ulaşılır. Duodenumda bulunan milimetrik safra yolu ağzına endoskop içinden geçirilen ince bir kanülle girilir ve safra yollarının içine röntgen cihazından görülebilen kontrast madde verilir. Bu sırada röntgen cihazı ile elde edilen görüntü sayesinde safra yollarında bulunan taş, tümör, darlık gibi anormallikler tanınır. Safra yollarına müdahale düşünülüyorsa, ucunda tel bulunan bir başka kanül ile, safra yolları girişi elektrokoter aracılığıyla elektriksel olarak kesilerek genişletilir. Örneğin safra taşı varsa, basket ya da balon kateter endoskopun içinden geçirilir ve taş yakalanarak ya da çekilerek çıkartılır. Safra akımını engelleyen tümör ya da darlık gibi durumlarda bir balon ile bu darlık giderilebilir, ya da darlık bölgesine bir stent yerleştirilerek safra akışı sağlanır. İşlem süreri sıklıkla 20-30 dakika kadardır. Başarılı bir işlem sonrası hasta aynı gün ya da sonraki gün normal yaşamına döner. ERCP HANGİ DURUMLARDA YAPILIR? En sık ERCP yapılma nedeni safra yollarında taş bulunmasıdır. Safra kesesinde oluşan taşın buradan ana safra kanalına düşmesi sonucu ortaya çıkan tıkanıklığı gidermek için yapılır. Bunun dışında safra yolları ve pankreas tümörleri, safra yolları darlığı, safra yollarından kaçak olması (özellikle cerrahi girişimler sonrası), bazı pankreas hastalıkları ERCP endikasyonlarını oluşturur. ERCP’NİN KOMPLİKASYONLARI NELERDİR? İşlem genel olarak güvenli olmakla birlikte, ERCP nin de bazı komplikasyonları vardır. Bu komplikasyonların en önemlileri pankreas bezinin iltihaplanması (pankreatit), eletriksel kesi sırasında ortaya çıkan kanama ya da barsak delinmesidir. Çogu kez bu komplikasyonlar endoskopik müdahale ile giderilebilse de, seyrek olarak cerrahi girişim gerekebilir ve hastanede yatarak tedavi uygulanabilir. Bazen anatomik ya da teknik nedenlerle işlem başarısız kalabilir. Deneyimli ellerde ERCP işlemi %95'in üzerinde başarılı ve güvenlidir. Hazırlayan Turan Saka